ازخون تهیه شده از ناف میتوان برای بررسی اسید ـ باز و متابولیک نوزاد استفاده نمود .

بعداززایمان و با جدا کردن یک قطعه 10 تا 20 سانتی متری از بند ناف ،بکمک دو کلامپ ،می توان خون راتهیه کرد . بندناف بایدسریعا کلامپ شود ، زیرا 20تا30 ثانیه تاخیردرکلامپ می تواند pH و Pco₂ خون راتغییردهد. البته این مقادیردرشرایط دمای اتاق برای 60 دقیقه ، تغییرنخواهندکرد.

فیزیولوژی اسید ـ باز جنین : اسید کربنیک و اسید ارگانیک درجنین تولید می شود . اسید کربنیک (H₂CO₃) حاصل متابولیستم اکسیداتیو CO₂ می باشد .معمولاً CO₂به سرعت و از طریق گردش خون جفتی حذف شده، ازاینرو تولید اسید کربنیک محدود می شود .باانباشته شدن H₂CO₃ ، درصورت عدم افزایش دراسیدهای ارگانیک، اسیدمی تنفسی ایجادمی شود .اسیدهای ارگانیک عمدتا شامل لاکتیک وبتا- هیدروکسی بوتیریک اسید بوده وافزایش آن ها ناشی ازاختلال درخونرسانی جفتی می باشد.افزایش این اسیدها، بدون افزایش بیکربنات ، منجربه اسیدمی متابولیک می شود.درنتیجه مقداربیکربنات ، بعلت عمل بافری، کاهش می یابد. افزایش H₂CO₃همراه با افزایش اسید آلی ،که به صورت کاهش H₂CO₃دیده می شود، سبب اسیدمی مختلط تنفسی ـ متابولیک می شود . اسیدمی تنفسی ومتابولیک درجنین ، برخلاف بالغین ، یک فرایندپیوسته ومتصل به هم است .جفت درجنین به عنوان ریه و هم تاحدی به عنوان کلیه عمل می کند . کاهش خونرسانی رحمی ـ جفتی ، علت اصلی اسیدمی درجنین است . این امر سبب احتباس CO2 (اسیدمی تنفسی) و چنانچه شدت ومدت آن طولانی شود ، سبب ایجاد اسیدمی متابولیک یا مختلط خواهدشد . pH واقعی خون جنین به نسبت اسیدها ی ارگانیک و کربنیک و نیز مقدار بیکربنات ( بافر اصلی خون ) بستگی دارد . ازنظربالینی ، HCO₃ معرف جزء متابولیک ( برحسب mEq/L ) و غلظت H₂CO₃ بیانگر جزء تنفسی (به صورت Pco₂ برحسب mm Hg) می باشد. بنابراین :

میزان تغییر باز ، معیار خطی تری برای سنجش میزان تجمع اسید متابولیک می باشد . این میزان تغییر در باز ( معروف به delta base )، قابل محاسبه بوده و به عنوان معیاری برای اندازه گیری تغییر ظرفیت بیکربنات (H₂CO₃) به منظوربافر کردن استفاده می شود. کمبود باز زمانی اتفاق می افتد که غلظت H₂CO₃کاهش یافته و به پایین تر از طبیعی برسد ، و مازاد باز زمانی است که مقادیر H₂CO₃بیشتر از حد طبیعی باشد .

اهمیت بالینی اسیدمی : pH و اکسیژناسیون جنین ، معمولاً در طی زایمان طبیعی کاهش می یابند .دیده شده که حد پایین pH طبیعی در نوزادان ، از 04/7 تا 10/7 متغیر است . لذا برای تعریف اسیدمی نوزادان ، باید این مقادیر را مدنظر داشت . اکثر جنین ها بدون آنکه دچارآسیب نرولوژیک شوند می توانند اسیدمی تا 00/7 رانیزتحمل کنند . نکته مهم دیگرازنظرپیش آگهی ، سمت تغییر pH از بدو تولد تا اولین لحظات نوزادی می باشد . دیده اند هرگاه pH شریان نافی کمتر از 2/7 بوده وطی 2 ساعت پس از تولد ، به حد طبیعی برگشت نماید ، خطر تشنج در 24 ساعت اول پنج برابرکمترخواهدشد . اسیدمی متابولیک زمانی اتفاق می دهد که جنین بعلت تداوم محرومیت ازاکسیژن مجبوربه متابولیسم بی هوازی گردد.طبق تعریف اسیدوز جنینی را به کمبود باز بیش از 12 mmol/L و اسیدوز شدید را کمبود باز بیش از 16 mmol/L گفته اند . بامطالعه بیش از150هزارنوزاد، اسیدمی متابولیک رابه pH کمتراز7 توام با PCO₂ کمتراز 76.3 mm Hg(مقادیربیشتربیانگرجزء تنفسی است ) ، HCO₃^– کمتراز 17.7 mmol/Lوکمبودبازدست کم 10.3 mEq/L گفته اند. ولی ازنظراحتمال فلج مغزی ، AAP و آکادمی زنان آمریکا ، اسیدوز متابولیک رابه pH شریان نافی کمتر از 7 وکمبود باز حداقل 12 mmol/L اطلاق داد ه ا ند .

خطر مرگ دراسیدمی متابولیک وآپگار3 یاکمتر دردقیقه 5، بیش از 3200 برابرنوزادانی بوده است که آپگارآن ها دردقیقه پنج ، معادل 7 یابیشتربوده است.اسیدمی تنفسی معمولاً ناشی از اختلالی حاد در تبادل گازهای جفتی و متعاقباً ، احتباس CO₂ می باشد ، وشایعترین علت آن فشرده شدن گذرای بند ناف است . اسیدمی تنفسی معمولا سبب آسیب جنین نمی شود . برای محاسبه pH ، می توان جزء تنفسی رامحاسبه کرد. ازاینروکافی است بالاترین مقدار طبیعی Pco₂ نوزادی ( 49 mm Hg) را از مقدار عددی Pco₂خون بندناف کم نمود . هر 10 میلی متر جیوه Pco₂مازاد ، pH را 08/0 واحد کاهش می دهد . بنابراین ، در اسیدمی مختلط تنفسی ـ متابولیک می توان جزء تنفسی رامحاسبه کرد.

توصیه هایی برای سنجش گاز خون بند ناف : طبق توصیه آکادمی زنان آمریکا ، آنالیز pH و گازهای خون بند ناف ، بجزشرایط زیر،درسایرمواردفاقدارزش است:

1. سزارین بخاطرجنین درمعرض خطر
2. پایین بودن امتیاز آپگار دقیقه پنج
3. محدودیت شدید رشد
4. غیر طبیعی بودن ضربان قلب جنین
5. بیماری تیروئید در مادر
6. تب حین زایمان
7. بارداری چند قلو

گرچه بررسی وضعیت اسید ـ باز در خون ناف ، معیار مناسبی برای پیش بینی وضعیت نرولوژیک کوتاه یا بلند مدت نیست ، ولی بخوبی می تواند وضعیت متابولیک جنین را طی تولد نشان دهد .