پلاکت
پلاکت درواقع نوعی سلول کوچک بدون هسته حاوی گرانول است.
برای وارد عمل شدن، پلاکت 3 مرحله زیر را طی میکند تا روند اولیه لخته سازی شروع شود:
1- adhesion
2- aggregation
3- secretion
بطور نرمال تعداد پلاکتها در خون محیطی 450000-150000 تا است و عمر آنها بین 10-7 روز است. تا هنگامی که شمارش پلاکت بالای 100000 است اگر عملکرد نرمال باشد اغلب باعث اختلالات آزمایشگاهی نمیشود.
بهترین روش برای ارزیابی تعداد پلاکت و سلامت فانکشن پلاکت تست BT است. BT نرمال زیر 8 دقیقه (ومعمولا 1تا3دقیقه) است.
زمان سیلان (BT ) به دوعامل زیربستگی دارد:
1- تعداد پلاکت
2- عملکردپلاکت
توضیح :چون BT تستی است که به نحوه انجام بستگی دارد پس میتواند متغیر باشد و همچنین میتواند اسکار در محل برجای بگذارد بسیاری از آزمایشگاهها تست آنالیز عملکرد پلاکتی (100-PFA) را انجام میدهند.(بررسی زمان خونریزی خارج از بدن)
تست PFA نمیتواند خونریزی ناشی از ترمبوسیتوپنی و عملکرد پلاکتی غیرطبیعی در زمانی که پلاکت کمتر از 000/100 باشد را از هم افتراق دهد.
وقتی ناحیه ای از رگ آسیب میبیند کلاژن با داخل رگ تماس پیدا میکند. از طرفی پروتئین VWF و عاملی که باعث اتصال پلاکت به فاکتور VWF میشود گلیکو پروتئین Ib IX است پس در مرحله adhesionسه عامل کلاژن، GP Ib IX, VWF دخالت دارند.
برای اینکه پلاکتها دور هم بچسبند نیاز به یک گلیکو پروتئین دیگر بنام گلیکو پروتئین II b III a دارند که دور هم جمع شده و تشکیل یک توپی پلاکت میدهد و ناحیه را مسدود میکنند. معمولاً فیبرینوژن بعنوان واسطه به محل میآید.
اختلالات پلاکت
1- کمبود تعداد پلاکت ( کمتر از 000/150)
2- اشکال در عملکرد پلاکت
علل کمبود پلاکت:
1- پلاکت در مغز استخوان ساخته نشده است.
2- پلاکتها در طحال بدام افتادهاند.
3- پلاکتها در روند DIC تخریب شدهاند.
4- ناشی ازرقیق شدن(Dilutional ) :در اثر دریافت خون یا بدنبال بای پس کردن عروق قلبی(CABG)
5- اشکال در تولید پلاکت
ترومبوسیتوز: به افزایش تعداد پلاکت بیش از500 هزارراگویند.اما عملا پلاکت بیشتراز1میلیون ، بعلت افزایش غلظت خون می تواندمشکل سازشود.
ترومبوسیتوپنی : به کاهش تعداد پلاکت به زیر150هزارگفته می شود.یافته های بالینی براساس شدت کاهش متفاوت است:
- پلاکت زیر100هزار: BT طولانی میشود ولی علائم خونریزی خودبخودی دیده نمیشود.مگرفرددچارضربات شدید شود.
- در پلاکت زیر 50000 خونریزی در اثر تروماهای شدید ایجاد میشود.
- پلاکت زیر20هزار:باصدمات خفیف نیزدچارخونریزی می شود.
- پلاکت زیر10هزار: بطورخودبخودی منجربه خونریزی می شود.
- 5.>نکته: خونریزی از عروق کوچک پوست، مخاط و GI بیشتر در ترمبوسیتوپنی و اختلالت کیفی پلاکت و VWD اتفاق میافتد. خونریزی همراه هماتوم در ارگانها و مفاصل یا عضلات در هموفیلی A یا B مشاهده میشود.