لازمه فراگیری و مطالعه هر علم، آشنايی با تاریخچه و مبدأ پيدايش آن علم است، علم و هنر هيپنوتيزم نيز از اين اصل مستثني نيست.

در ابتدا همه چيز را در يك جمله خلاصه مي‎كنم:

« قدمت هيپنوتيزم به خود انسان باز مي‎گردد. »

هپنوتیزم كهن

شواهد و مدارك منجمله سنگ نبشته هاي فراوان و سفالين‎ها و پاپيروس‎هاي باقيمانده از سه‎هزار سال پيش و نقاشي‎هاي روي ديوار غارها از زمان آشوري‎ها و مصري‎هاي باستان دلالت بر استفاده از هيپنوتيزم درماني توسط بشر دارد. من جمله نقاشي‎هايي كه در آنها اشعه‎ها و امواجي از نوك انگشتان و چشمان هيپنوتيزور بطرف بيمار ساطع شده و پزشكان و درمانگران در حال جا انداختن استخوان، كشيدن دندان و كارهاي درماني ديگر ديده مي‎شوند.

بدرستي معلوم نيست اولين استفاده‎كنندگان هيپنوتيزم چه كساني بودند ولي همانطور كه امروزه در سيركها و نمايشها، شعبده‎بازان از تكنيكها و روشهاي هيپنوتيزمي جهت سرگرمي و به حيرت درآوردن تماشاگران استفاده مي‎كنند، جادوگران كهن نيز با علم به قابليتها تكينيكهاي هيپنوتيزم جهت رسيدن به اهداف خود از آن استفاده مي‎كرده‎اند.

در كشورهاي آمريكاي جنوبي از سوفرولوژي براي درمان استفاده مي‎كردند.

در آئين بودا، هندو و ذن از اين پديده استفاده مي‎شده است. عده زيادي از راهبان در ابتداي ظهور مسيحيت، هيپنوتيزم را مي‎شناختند و به كار مي‎بردند.

در ايران تحت نامهاي جذبه،‌ آرامش، شور، خلسه، مشاهده، شوق، اشراق و غيره از حالات و پديده‎هاي هيپنوتيزمي استفاده مي‎شده است. امروزه نيز بين دراويش استفاده از آن رايج است.

در تاريخ پزشكي يونان باستان الهه‎اي به نام سوفرسن وجود داشته كه بيماران جهت درمان به معبد او مي‎رفتند و بر پاية افسانه‎هاي موجود بوسيلة او به حالت خلسة هيپنوتيزمي فـرو مي‎رفتند و در حيـن درمان و شـفا به سخنان اميدبخش كاهن معبد گوش مي‎دادند و همراه موسيقي و آواز (كر) سرود مي‎خواندند.

مدارك زيادي در دست است دال بر استفاده هيپنوتيزم توسط يونانيان، آشوريان، كلدانيان، بابليها،‌ عبريها، چينيها، روميان و هنديان. در يونان باستان همه هيپنوتيزم را مي‎شناختند و استفاده مي‎كردند. هيپنوتيزم بصورت واضح و روشن در تاريخ يونان به يادگار مانده است. مقامات كشوري يونان و سرشناسان سياسي آن وقتي با مشكلي روبرو مي‎شدند جهت الهام گرفتن از پروردگار به معبدي به نام دلفي كه زير نظر كاهنه‎اي بنام فيتيا اداره مي‎شده مي‎رفتند. كاهن به حالتي از خلسه فرو مي‏‎رفت و كلماتي دو پهلو و مبهم ادا مي‎كرد و سپس از طرف كاهنه اعظم به صورتي دلخواه تفسير مي‎گرديد.

در معبدي ديگر بنام تروفونيوس جمعي از بيماران را در زير زميني حبس مي‎كردند و با تلقين‎هاي پي در پي آنها را وارد خلسه هيپنوتيزمي عميق   مي‎نمودند و آنها با بيرون ريختن غوغاي دروني خود يا معالجه مي‎شدند و يا با نوعي تفسير با مسائل شخصي خود مرتبط مي‎شدند و راه حل ارائه مي‎دادند.

ماسس قديمي‎ترين جلسه هيپنوتيزم را كه بر روي يك لوح سنگي در مصر در منطقه رامسس دوازدهم از بيستمين سلسله پادشاهي كه تقريباً در سه هزار سال پيش ثبت شده بود پيدا كرد

توضيحات ويژه بيشتر در مورد چگونگي انجام تكنيك خود هيپنوتيزم با استفاده از يك نقطه نوراني در پاپيروس معروفي به خط هيروگليفي در موزة كتب خطي انگلستان و موزة كتب خطي ليدن يافت مي‎شود.

سنگ نبشته‎هايي مربوط به تمدن سه هزار سالة مصر باستان بدست آمده كه در آنها هيپنوتيزم و تكنيكهاي آن ثبت شده، منجمله معالجه بيماران بوسيلة حركات دست، خيره شدن به بلور و غيره.

شفا يافتن بيماران بوسيلة نگاه،‌ تكلم و تلقين، لمس و حركات دست كه در كتب مذهبي هنود آمده بيانگر استفاده از فن هيپنوتيزم است.

جلسات هيپنوتيزم در قرون وسطي تشكيل مي‎شده و پزشكان و ستاره شناساني چون پاراسلس بوسيلة آهنربا معالجاتي انجام مي‎دادند.

روم باستان هم با پديدة هيپنوتيزم گروهي آشنا بود و در معابد چند گانه خود از اين فن استفاده مي‎كرد.

در نزد قبايل بدوي هم مراسمي بصورت گروهي وجود دارد كه در آن با نواختن طبل‎ها و سنج‎هاي مخصوص و رقصهاي دسته‎جمعي، پس از ساعتها به اوج خلسه مي‎روند.

سرخپوستان قبل از جنگ براي رفع ترس، با رقصهاي دسته جمعي و صداي طبل به حالتي از خلسه و شوريدگي مي‎رسيدند كه اشتياق و ولع خاصي براي جنگ با دشمن در خود احساس مي‎كردند و سر از پا نشناخته به نبرد با دشمن مي‎پرداختند.

اين رقصهاي گروهي براحتي مي‎توانند يك پديدة هيپنوتيزمي تعبير گردند.

هیپنوتیزم گروهی : شیوه ای ازدرمان توسط جادوگرها وشامان ها بوده است.

هيپنوتيزم نزد ايرانيان وجود داشته و از آن استفاده‎هاي متعددي مي‎كرده‎اند. ابو علي سينا با علم هيپنوتيزم و خودهيپنونيزم آشنايي كامل داشته و در تشخيص و درمان بيماريهاي عاطفي از آن استفاده مي‎كرد. درمان شهريار، پسر حاكم گرگان نشانه‎اي از استفاده هيپنوتيزم توسط وي در علت يابي بيماري است و با استفاده از موسيقي و آواز موزون و خوش، شهريار را در چند جلسه درمان مي‎نمايد و موجب شگفتي پزشكان آن زمان مي‎گردد.

ابوعلی سینا فیلسوف وپزشک ایرانی که ازبنیانگزاران هیپنوتیزم بود.اومعتقدبود که بسیاری ازاختلالات بدن تحت تاثیرتلقین می باشد.

فارابي دانشمند ديگر ايراني روزي وارد مجلس سيف الدوله شد كه تعداد زيادي از دانشمندان در آن جمع بودند. بعد از مباحثه، همة حضار مرخص شدند و سيف الدوله فقط فارابي را كه نمي‎شناخت نزد خود نگهداشت. سپس مجلس را جهت سماع آماده نموده و نوازندگان مخصوص امير شروع به نواختن كردند و فارابي از همة آنها ايراد گرفت. سپس خود يك نوع آلت موسيقي بسيار ظريف از زير لباسش خارج كرد و بعد از سر هم نمودن قطعات آن، طوري آن را به صدا درآورد كه همة حضار را به خنده واداشت و سپس آهنگ ديگري نواخته و همه را گرياند. بعد از آن با آهنگي ديگر تمام حاضران را به خواب هيپنوتيزمي عميقي فرو برد.

ادامه مقاله